Jak zrealizować przewłaszczenie na zabezpieczenie?

Przewłaszczenie na zabezpieczenie ma wiele zalet, m.in. dłużnik, który nadal korzysta z przewłaszczonej rzeczy, nie może jej zbyć, zabezpieczenie to można zrealizować w sposób szybki i nieskomplikowany, np. przez sprzedaż przedmiotu zabezpieczenia, jego ustanowienie jest tanie, inni wierzyciele dłużnika nie mogą skierować egzekucji do przewłaszczonej rzeczy, przewłaszczona rzecz jest wyłączona z masy upadłości (jeśli umowa przewłaszczenia została zawarta w formie umowy z datą pewną) itd. Jak więc widzisz, jest to rodzaj zabezpieczenia umowy, z którego warto skorzystać.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie jest jednym ze sposobów zabezpieczania transakcji, podobnym do sprzedaży z zastrzeżeniem prawa własności. Polega ono na tym, że dłużnik przenosi na wierzyciela (powiernika) własność określonej rzeczy. Jednocześnie wierzyciel zobowiązuje się do korzystania z rzeczy w uzgodniony w umowie sposób oraz do zwrotnego przeniesienia własności rzeczy na zbywcę po zaspokojeniu zabezpieczonej wierzytelności (całości lub części - w zależności od ustaleń stron).

Jak jednak zrealizować przewłaszczenie? W przypadku gdy dłużnik nie wywiązał się ze swojego zobowiązania i będziesz realizować zabezpieczenie, pamiętaj, że w świetle umowy to Ty jesteś jej właścicielem. A zatem możesz rozporządzać rzeczą, np.:
- sprzedać ją,
- zatrzymać na własny użytek i/lub
- oddać w dzierżawę, najem lub używanie osobie trzeciej.

Pamiętaj, że to w dużej mierze od podstawień umowy zależy to, w jaki sposób będzie zrealizowane zabezpieczenie. Gdy umówiłeś się z dłużnikiem, że nie sprzedasz rzeczy osobom trzecim, to dokonując takiej sprzedaży, łamiesz umowę i narażasz się na roszczenia odszkodowawcze.
Z drugiej strony, w interesie dłużnika jest zobowiązanie wierzyciela do tego, aby nie mógł on zbyć przewłaszczonej rzeczy. Jeśli jednak wierzyciel złamie ten zakaz, wówczas osoba trzecia i tak skutecznie nabędzie rzecz, dłużnikowi zaś pozostaną jedynie roszczenia odszkodowawcze.

Warto w umowie zastrzec, że dłużnik ma obowiązek wydać Ci rzecz w określonej sytuacji, np. po upływie terminu do zwrotu pożyczki. W przeciwnym razie nie można wykluczyć, że dłużnik spróbuje twierdzić, iż naruszyłeś jego posiadanie (jeśli umowa przewidywała, że przewłaszczona rzecz będzie w jego posiadaniu).

Warto ustalić w umowie sposób realizacji przewłaszczenia. Leży to zarówno w interesie wierzyciela, jak i dłużnika. Możesz np. zadbać o zapisanie, na jakich warunkach będzie dokonywana sprzedaż oraz określić wartość rzeczy lub sposób jej ustalenia (np. na podstawie wyceny rzeczoznawcy). W przypadku gdy dłużnik nie zwróci zabezpieczonej wierzytelności w terminie, chciałbyś rzecz zatrzymać, warto przewidzieć zaliczenie na poczet wierzytelności wartość rynkową rzeczy (najlepiej ustalić ją w umowie lub przez rzeczoznawcę). W przeciwnym razie dłużnik może twierdzić, że doszło do bezpodstawnego wzbogacenia się jego kosztem i wysuwać roszczenia.

Więcej o przewłaszczeniu na zabezpieczenie przeczytasz w najbliższym numerze poradnika „Doradca Prezesa spółki z o.o.” w artykule na ten temat autorstwa mec. Przemysława Wierzbickiego, z którego pochodzi powyższy fragment.